Waarom kiezen corrupte zakenmensen voor Nederland
Biljoenen dollars aan buitenlandse valuta stromen elk jaar door Nederland. Dankzij een bedrijfsvriendelijk belastingsysteem en regelgeving heeft het land de voorkeur bij bedrijven die hun investeringen willen beschermen en hun belastingverplichtingen minimaliseren. Maar zij zijn niet de enige partijen die geïnteresseerd zijn. Kwaadwillende zakenlieden die misbruik maken van dezelfde voordelen kunnen de Nederlandse financiële sector blootstellen aan illegale financiële stromen die bestaan uit winst gemaakt door corruptie, geweld en roofzuchtige ondernemingen uit de hele wereld.
Een onderzoek uitgevoerd door The Sentry maakte een evaluatie van de risico’s die de Nederlandse financiële sector loopt als gevolg van potentiële connecties met corruptie in het Grote Merengebied in Afrika, waar Burundi, de Democratische Republiek Congo (DRC), Kenia, Rwanda, Tanzania en Oeganda onder vallen. Uitgevoerd in opdracht van het Ministerie van Buitenlandse Zaken, identificeerde het onderzoek meerdere risicofactoren met betrekking tot het witwaspraktijken en corruptie, waaronder het gebruik van jurisdicties met bankgeheim. Tevens ontdekte het onderzoek tientallen banden tussen Nederlandse burgers en bedrijven en mensen met politieke connecties in het gebied van de Grote Meren, een indicatie van mogelijke risico’s op omkoping en corruptie. Veel van de topbedrijven betrokken bij de zeer risicovolle ontginning van edele metalen, olie, en andere waardevolle delfstoffen hebben in Nederland gevestigde bedrijven in hun ondernemingsstructuur opgenomen.
Neem bijvoorbeeld de Israëlische zakenman Dan Gertler. Zoals duizenden andere zakenmensen, beheert Gertler bedrijven gevestigd in Nederland. Tevens zijn er Amerikaanse sancties op hem van toepassing die opgelegd na het maken van honderden miljoenen dollars aan winst door ondoorzichtige en corrupte deals in de mijnbouw in de DRC. Volgens het Amerikaanse Treasury Department, hebben bedrijven onder beheer van Gertler in twee jaar tijd te laag geprijsde activa gekocht van de DRC met als gevolg dat dat land meer dan 1,36 miljard dollar (1,16 miljard euro) aan inkomsten misliep. Dergelijke inkomsten worden node gemist nu de DRC met beperkte middelen en medische apparatuur de strijd heeft aangebonden met de COVID-19 epidemie. En een deel is misschien door Nederland gestroomd, ookal komt Gertlers naam nergens voor in Nederlandse bedrijfsdocumenten.
De rol van de poortwachter is van cruciaal belang om de financiële sector in Nederland te beschermen. Het nieuwe wetsvoorstel om witwaspraktijken te bestrijden, dat in september 2020 werd goedgekeurd door de Ministerraad en in 2021 in de Tweede Kamer zal worden besproken, biedt Nederland niet alleen de kans om haar financiële sector te beschermen, maar voorkomt ook dat corrupte spelers en entiteiten de publieke geldkisten leegplunderen en hun winsten straffeloos maximaliseren.
Het wetsvoorstel — Plan van aanpak witwassen — werd in juni 2019 gepubliceerd en heeft als doel barrières op te werpen tegen criminelen die het financiële stelsel gebruiken om geld wit te wassen. Het plan verbiedt het leveren van vertrouwensdiensten als daar landen met een hoog risico bij betrokken zijn. Tevens creëert het meer ruimte om het witwassen van geld te onderzoeken door juridische opties aan banken te bieden voor het gezamenlijk monitoren van transacties, en door het weghalen van hindernissen bij financiële instellingen met betrekking tot het delen van data.
Complexe bedrijfsstructuren zijn ontworpen om ondoorzichtig en ingewikkeld te zijn, en het delen van informatie verkleint de achterstand in kennis die corrupte spelers uitbuiten. Het beter delen van informatie tussen financiële instellingen dankzij Transactie Monitoring Nederland (TMNL), en verder mogelijk gemaakt door het nieuwe wetsvoorstel, zal de financiële activiteiten helemaal blootleggen, waardoor ongewone patronen zichtbaar worden, en op een efficiëntere manier dan wanneer banken alleen handelen.
Maar er is nog meer dat kan worden gedaan. Gezien de strategische ligging van Nederland, kunnen de Nederlandse overheid en de bankensector unieke inzichten verkrijgen in ondoorzichtige bedrijfsstructuren en activiteiten door middel van geavanceerde due diligence onderzoeken. Hoewel due diligence vereisten gefocust kunnen zijn op begunstigde eigenaren, dienen ze ook iedereen te omvatten die voordeel haalt uit bedrijfsoperaties of betrokkenheid van mensen met politieke connecties. De Nederlandse overheid dient haar voordeel als aantrekkelijke jurisdictie te gebruiken om bedrijven te dwingen de benodigde due diligence uit te voeren op alle activiteiten uitgevoerd door in Nederland gevestigde bedrijven en hun dochterondernemingen.
Als Nederland een concurrerend belastingregime in stand wil houden zonder het systeem aan onnodig risico bloot te stellen, dan moet het de verantwoordelijkheid nemen voor het monitoren, onderzoeken en gerechtelijk vervolgen van corruptie, het witwassen van geld, en het plunderen dat door haar rechtsgebied gaat. Deze handelingen zullen directe buitenlandse investeringen waar Nederland belang aan hecht beschermen, terwijl illegale spelers eruit worden gefilterd. Bovendien kan de Nederlandse overheid, in het geval dat er corrupte spelers worden geïdentificeerd, haar sterke publiek-private samenwerking inschakelen en de onderzoeken veranderen in rechtsvervolgingen, waardoor er consequenties worden gecreëerd voor hen die vaak geloven dat ze er helemaal mee weg kunnen komen.
Door rechtszaken te openen waarbij in Nederland gevestigde bedrijven en hun dochterondernemingen zijn betrokken, kan Nederland landen in het Grote Merengebied en elders helpen om illegale financiële activiteiten te bestrijden die een bron van geweld en conflicten zijn. Als leider op het gebied van mensenrechten zou moeten de Nederlandse overheid niet te twijfelen om de benodigde financiële middelen in te zetten. De overheid moet met name meer onderzoeksmiddelen ter beschikking stellen aan het Openbaar Ministerie en de financiële inlichtingendienst, en robuuste openbare en particuliere oplossingen aanmoedigen in de strijd met illegale financiële stromen.
Corruptie houdt een cyclus in stand dat schenders van mensenrechten en oorlogsprofiteurs mogelijk maakt. Nederland bevindt zich in het hart van het internationaal strafrechtelijk systeem. De promotie van de internationale rechtsstaat door Nederland, expliciet verankerd in de grondwet roept op om deze oorlogsmisdadigers, die de meest verschrikkelijke misdaden hebben gepleegd, voor het gerecht te brengen. Nu heeft het land de kans aan deze belofte te voldoen en een soortgelijk gevoel van rechtvaardigheid over te brengen als het gaat om internationale financiële misdaden. Als het wetsvoorstel wordt goedgekeurd, dan heeft Nederland de mogelijkheid, de middelen, en een verbeterd plan van aanpak om dat te laten gebeuren.
Michelle Kendler-Kretsch is een onderzoeker die voor The Sentry werkt, een onderzoeksteam dat corrupte geldstromen volgt die gekoppeld aan oorlog en massale gruweldaden. Ze woont nu in de VS, maar groeide op in Nederland.
